IMDG KOD TEHLİKELİ MADDE SINIFLANDIRMALARI
1. AMAÇ ve KAPSAM
Bu doküman, liman sahalarında IMDG Kod kapsamında tehlike sınıfında yer alan tehlikeli ve zararlı yüklerin canlılara ve çevreye zarar vermeden güvenli bir şekilde geçici olarak depolanması, istiflenmesi, elleçlenmesi, yüklenmesi ve tahliye işlemlerinin güvenli bir şekilde yapılması ile ilgili çalışanlarımızı bilgilendirmeyi amaçlar. Tehlikeli ürün taşıyan konteynerler üzerinde yapılan tüm işlemlerde yer alan operatörler, puantörler, serdümenler, liman hizmet çalışanları ve ilgili alt işveren çalışanları bu el kitabının kapsamını oluşturmaktadır.
2. TANIMLAR
2.1 IMDG Kod: Denizyolu ile yapılan tehlikeli yük gönderim ve sevkiyatının güvenli bir şekilde yapılabilmesi için kabul edilen uluslararası bir rehberdir.
2.2 Tehlikeli Yük:İnsanlara, diğer yaşayan organizmalara, mülke veya çevreye zarar verebilecek herhangi bir katı, sıvı ve gazlardır.
2.3 Tehlikeli Madde: Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme sistemine toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden en az birine sahip maddeler ve müstahzarları-bileşiklerdir.
2.4 IMO: Uluslararası Denizcilik Örgütü
2.5 Sınıflandırma: Tehlikeli maddelerin kimyasal özellikleri göz önüne alınarak Uluslararası Denizcilik Örgütü tarafından yapılan ayrımdır.
2.6 Tehlike Etiketi: Tehlikeli yük taşımacılığında kullanılan ambalajlardaki yüklerin, sınıf, tehlike derecesi ve muhteviyatı gibi özelliklerini ifade eden harf, rakam ve şekillerin yer aldığı etiketi tanımlar.
2.7 Paketleme & Ambalajlama: Bir hazne veya birden çok hazne, haznelerin muhafaza ve diğer güvenlik işlevlerini yapabilmesi için gereken malzemeler veya diğer bileşenler anlamına gelir.
2.8 Tehlike Etiketi: Tehlikeli yük taşımacılığında kullanılan ambalajlardaki yüklerin, sınıf, tehlike derecesi ve muhteviyatı gibi özelliklerini ifade eden harf, rakam ve şekillerin yer aldığı etiketi tanımlar.
2.9 Ambalajlama (paketleme) Grubu: Belli maddelerin ambalajlama amacıyla tehlike derecelerine göre atandıkları bir grup anlamına gelir. 3 çeşit ambalajlama grubu mevcuttur.
Ambalajlama grubu I: Yüksek derecede tehlikeli mallar
Ambalajlama grubu II: Orta derecede tehlikeli mallar
Ambalajlama grubu III: Düşük derecede tehlikeli mallar.
2.10 Tehlike Levhası: Konteyner içindeki tehlikeli maddenin özelliğine göre bilgilendirme amacıyla konteyner üzerinde bulundurulmak zorunda olan levhadır.
2.11 Tehlike Etiketi: Ambalaj içindeki tehlikeli maddenin özelliğine göre bilgilendirme amacıyla ambalaj üzerinde bulundurulmak zorunda olan etikettir.
2.12 Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (MSDS): Tehlikeli kimyasalların; özelliklerine ilişkin ayrıntılı bilgileri ile bulunduğu işyerlerinde kimyasalın özelliğine göre alınacak güvenlik önlemlerini ve kimyasalın olumsuz etkilerinden çevre ve insan sağlığının korunmasına yönelik gerekli bilgileri içeren belgedir. 29204 sayılı Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik ile 27092 sayılı Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması Ve Dağıtılması Hakkında Yönetmeliği gereği MSDS formları Türkçe hazırlanmalıdır.
3. IMDG SINIFLANDIRMA & ETİKETLER
Dünya Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından deniz yolu taşımacılığı ile IMDG kod kapsamında taşınan tüm kimyasal malzemelerin özellikleri göz önüne alınarak sınıflandırıldığı rehber koddur. Dünya Denizcilik Örgütü tarafından taşınan kimyasal malzemeler 9 sınıf altında incelenmektedir.
Sınıf 1 Patlayıcılar: Katı veya sıvı halde, yüksek ısı ve basınç dalgası sayesinde çevresinde büyük miktarda hasara yol açan maddelerdir. Taşınmaları çok tehlikeli olup çoğu limanda elleçlenmeleri yasaktır. Ancak yetkili otoritelerden izin alınmasıyla taşınabilirler. Limanların pasif halde duran patlayıcıları aktif hale getirecek etkenlere karşı dikkatli olup gerekli önlemleri almış olmalıdırlar. Bu sınıf altı alt sınıftan oluşmaktadır. Limanlarda gerek gemi gerekse liman yapısının bütünlüğü ve personelin güvenliği için büyük risk taşımaktadırlar.
Sınıf 2 Gazlar: Havaya karışarak patlama, zehirleme ve yanma özelliklerine sahiptirler. Taşındıkları kaplarında bütünlüklerinin bozulması sebebiyle etrafa zarar verirler. Bu sınıf üç alt sınıftan oluşmaktadır. Gazlar gerek yanarak zarar vermeleri gerekse zehirlemeleri nedeniyle liman personeli için önemlidir. Havaya karışarak yayılmaları tehlike alanları genişlemektedir.
Gazlar genel olarak sıkıştırılarak yüksek basınç altında veya soğutulmuş halde düşük basınç altında taşınırlar. Kimyasal özelliklerine bağlı olarak gazlar; yanıcı gazlar, yanmayan gazlar, zehirsiz gazlar, yanmaya katkıda bulunan gazlar ve korozif gazlar olarak sınıflandırılır. Bazı durumlarda gazlar bu özelliklerden bir veya birkaçını aynı anda gösterirler.
Sınıf 2.1 Yanıcı Gazlar: Yanıcı ve patlayıcı özelliğe sahip 20 C altında gaz halinde bulunan maddelerdir. Örneğin LPG, doğal gaz, asetilen vb. Sınıf 2.1 maddesi kolay alevlenir yapıda olduğu için, konteyner yakınında herhangi bir ateş&alev kaynağı bulundurulmamalıdır. KKT veya CO2 tüpü ile müdahale edilir. Su kullanılmaz.
Sınıf 2.2 Yanıcı ve Zehirli Olmayan Gazlar: Bu sınıfta basınçlı gazlar, sıvılaştırılmış gazlardır. Örneğin helyum, azot, argon vb. Yanıcı özellikleri olmamakla birlikte Basınçlarından dolayı herhangi bir darbe, yüksek ısı veya başka nedenlerle patlama özellikleri mümkündür.
Sınıf 2.3 Zehirli Gazlar: İnsan ve diğer canlıların sağlığına zararlı olduğu bilinen ve taşıma sırasında sağlık tehlikesi yaratan gazlardır. Örneğin hidrojen florür, Karbondioksit, klor. Yapılan testlerde LC50 değeri 5000 ml/m3 üzerinde olan maddelerdir. LC50 öldürücü konsantrasyon’un kısaltmasıdır. 1 metreküp suda 5 litreden fazla zehirli gazın varlığı canlılar için toksik etki oluşturmaktadır. Doğrudan temas ve solunmadan kaçınılmalıdır.
Sınıf 3 Yanıcı Sıvılar: Bu sınıfta basınçlı gazlar, sıvılaştırılmış gazlardır. Örneğin helyum, azot, argon vb. Yanıcı özellikleri olmamakla birlikte Basınçlarından dolayı herhangi bir darbe, yüksek ısı veya başka nedenlerle patlama özellikleri mümkündür.
Bu sınıftaki sıvılar bulundukları kaplar içerisinde 61 oC altında yanıcı gaz oluşturan sıvılardır. Bir alt sınıfları bulunmamaktadır. Isınmaları halinde çıkardıkları gazların yanma noktalarına göre üç gruba ayrılırlar. Sıvılar yüzeyde hızla yayabilme özelliklerinden dolayı yanma esnasında yangının etrafa daha hızlı yayılmasına olanak verirler. Liman personelin operasyonları sırasında fark edilmeyen bir sızıntı büyük kazalara sebep olabilir.
KKT veya CO2 tüpü ile müdahale edilir. Su kullanılmaz. *Parlama Noktası: Sıvıların yanmaları için yeterli olan en düşük sıcaklıktır.
Sınıf 4 Yanıcı Katılar: Kendiliğinden tutuşabilen, ani ateş alabilen ve suyla temas ettiklerinde yanıcı gaz çıkaran maddeler olarak 3 alt sınıfa ayrılır.
Sınıf 4.1 Alevlenir Katılar: Isı kaynağı nedeniyle yanabilen katı malzemelerdir. Yangın durumunda su, KKT ve CO2 tüpü ile müdahale edilebilir. Yüksek basınçta Patlama özelliği de mümkündür.
Sınıf 4.2 Kendiliğinden Yanmaya Yatkın Maddeler: Hava ile temasın beşinci dakikasında ateş alan ya da hava ile temas ettiklerinde ek bir enerji kaynağına ihtiyaç duymadan ısınan maddelerdir. Piroforik maddelerde denebilir. KKT veya CO2 tüpü ile müdahale edilir. Su kullanılmaz.
Sınıf 4.3 Suyla Temas Ettiklerinde Yanıcı Gaz Çıkaran Maddeler: Bu maddeler suyla temas halinde yanıcı ya da zehirli maddeler çıkaran maddelerdir. Tehlike ölçüsü 1 kg madde için saatte 1 litreden fazla gaz oluşturulmasıdır. KKT veya CO2 tüpü ile müdahale edilir. Asla Su ile müdahale edilmez.
Sınıf 5 Oksitleyici Maddeler ve Organik Peroksitler (Yakıcı Maddeler): Diğer maddelerle özellikle de yanıcı maddelerle temasında önemli ölçüde ısıya neden olan maddelerdir. Bu sınıftaki maddeler yanıcı maddeler için gerekli olan ortamı sağlar veya yangını hızlandırırlar veya yapılarında patlamalar meydana gelir. Bu sınıf iki alt sınıfa ayrılmaktadır.
Yanıcı maddelerin ihtiyacı olan oksijenin bu maddelerden sağlanma durumu vardır. Bu maddelerin bulunduğu ortamda hava akışının kontrol altında tutulması önemlidir.
Yangın durumunda su, KKT ve CO2 tüpü ile müdahale edilebilir.
Sınıf 5.1 Oksitleyici Maddeler: Bu tür maddele oksijen salgılayarak diğer maddelerin yanmasını sağlayan veya çabuklaştıran maddelerdir. Yanıcı malzemeler ile asla aynı ortamda bulundurulmamalıdırlar.
Sınıf 5.2 Organik Peroksitler: Organik peroksitler, normal veya yükseltilmiş sıcaklıklarda, ısı verecek şekilde bozulmaya yatkındır. Bozulma ısı, etkileşimlerle (örn., asitler, ağır-metal bileşikleri, aminler), temas, sürtünme veya darbe ile başlatılabilir. Bozulma hızı, sıcaklık ile artar. Bozulma, zararlı veya alevlenir gazların veya buharların ortaya çıkması ile sonuçlanabilir.
Sınıf 6 Zehirli ve Bulaşıcı Maddeler: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deri yoluyla emildiğinde ölüme veya insan sağlığında akut veya kronik hasarlara neden olan maddelerdir. Yüksek kanserojen etkileri vardır. Doğrudan temas ve solunmadan kaçınılmalıdır. Liman personeli için temasta, solunmada veya vücuda alınmasında büyük tehlikeler oluşturmaktadırlar. Özellikle bulaşıcı maddelerin personeli taşıyıcı olarak kullanarak daha fazla kişiye bulaşma durumları meydana gelebilir.
Sınıf 6.1 Zehirli (Toksik) Maddeler: Deneyimlerle veya hayvanlar üzerindeki deneylerle bilinen, oldukça küçük miktarları tek bir etki ile veya kısa süreli etki ile insan sağlığına zararlı olan veya öldüren, solunum yolu ile veya deriden emilim ile veya sindirim yoluyla etkili olan maddeleri kapsar.
Sınıf 6.2 Biyolojik Zararlı Maddeler: Bulaşıcı hastalık muhteviyatlı maddeler bir patojen taşıdığı bilinen ya da şüphelenilen maddelerdir. Patojenler hayvan ya da insanlarda hastalığa yol açan mikro organizmalar (bakteri, virüsler, mantarlar vs.) ya da diğer etkenlerdir.
Sınıf 7 Radyoaktif Maddeler: Yapısında radyasyon barındıran ve radyasyon seviyesinin belirli bir seviyenin üzerinde olduğu maddelerdir. Radyoaktif malzeme taşıyan IMDG konteynerlerin liman sahasına alınması doğal olarak üzerinde herhangi bir işlem yapılması YASAKTIR. Sınıf 7’nin limanlarda elleçlenmesi ancak yetkili makamlardan izin alınarak sağlanır. Birçok liman yeteri alt yapısı olmadığı için sınıf 7 yüklerin limanlara girişlerine izin vermemektedir.
Sınıf 8 Aşındırıcı (Korozif) Maddeler: Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddeler ve müstahzarlardır. Belirli bir süre temas halinde insan derisi üzerinde aşındırıcı, kalınlık azaltıcı etkisi olan maddelerdir. Çelik ve alüminyum üzerinde aşındırıcı etkisi olan maddeler de bu sınıfa girerler. Bu sınıf temel olarak asitler ve bazlardan oluşmaktadır. Bu malzemeler ile doğrudan temastan kaçınılmalıdır.
Sınıf 9 Diğer Tehlikeli Maddeler: Taşıma sırasında tehlike arz eden ama tanımlı sınıflardan herhangi birine uymayan maddeler bu sınıfa girer. Bu malzemeler iyi havalandırılan, rutubetin olmadığı alanlarda depolanmalıdır.
Direkt güneş ışıklarından korunmalıdırlar. Bu tüm malzemeler kolay ulaşılabilir ve acil bir durumda kolay müdahale edilebilir bir alanda depolanmalıdır.
Bu sınıftaki yükler için bir genelleme bulunmamakta olup yük çeşidi çok fazladır. Her yük için ayrı ayrı güvenlik önlemlerinin alınması gerekmektedir. IMDG Kod bu yükleri ismen belirtmektedir.
Tehlikeli madde muhteviyatına sahip konteynerler üzerinde bahsedilen kimyasal malzemenin özelliğine göre tehlike levhaları bulunmak zorundadır.
NOT: Tehlikeli maddelerin MSDS formları kontrol edilerek yangın söndürme ve ilk yardım önlemleri konusunda bilgilere ulaşılması gerekmektedir.
Yukarıda belirtildiği gibi tehlikeli yüklerin sayısı oldukça fazladır. IMDG Kod’da belirtilen bu yükler için etiketleme ve markalama uygulaması yapılmaktadır. Markalama uygulamasında yükün ambalajının dış kısmına yükün ‘’taşımacılıkta kullanılan ismi’’ ve UN ile başlayan ve dört haneli, olan Birleşmiş Milletler Tehlikeli Yüklerin Taşınması Uzmanlar Komitesi tarafından belirlenmiş numara markalamalıdır.
Direkt güneş ışıklarından korunmalıdırlar. Bu tüm malzemeler kolay ulaşılabilir ve acil bir durumda kolay müdahale edilebilir bir alanda depolanmalıdır.
Direkt güneş ışıklarından korunmalıdırlar. Bu tüm malzemeler kolay ulaşılabilir ve acil bir durumda kolay müdahale edilebilir bir alanda depolanmalıdır.
Bu sayede yükün taşınması esnasında marka üzerindeki UN numarası ile yük tanınarak acil durumlarda alınması gereken önlemler öğrenebilir. Yükün etiketleme işleminde yükün bulunduğu kabın dış kısmına görünebilir yerlerine en az 10x10 cm ölçülerinde eşkenar dörtgen şeklinde etiketler yapıştırılmaktadır.
UN NUMARALARI
Tehlikeli maddeleri anında teşhis için bir kolaylık sağlayabilmek amacıyla Birleşmiş Milletler (BM), tehlikeli maddeler listesindeki her maddeye dört haneli standart bir numara vermiştir. Bunlar, madde teşhis numaraları veya uygun gönderi ismi olarak geçse de, daha çok BM numaraları (UN NO) olarak bilinir. Bu numaralar için, her zaman dört haneli bir sayı olması gerektiği unutulmamalıdır.
PAKETLEME GRUBU
Paketleme grubu tehlikeli maddelerin tehlike derecesi hakkında bilgi vermektedir. En riskli maddeler en dayanıklı paketlerle paketlenerek olası risklere karşı önlem alınması gerekir. 1, 2, 5.2, 6.2 ve 7 sınıfı maddeleri ve kendiliğinden çözülen maddeler sınıf 4.1 dışındaki maddeler ( 3, 4.2, 4.3, 5.1, 6.1, 8, 9 sınıflar ) tehlike dereceleri nedeniyle ambalajlama için paketleme gruplarına (PG) ayrılmıştır.
Paketleme grubu (PG) bir maddenin ne kadar tehlikeli olduğunu gösterir. Paketleme grubu üç kısma ayrılır: PG I en riskli maddeler için, PG II orta riskli maddeler için ve PG III az riskli maddeler için tasarlanmıştır.
Paketleme Grubu Paketleme Grubu I Yüksek tehlikeli madde
Paketleme Grubu II Orta tehlikeli/ tehlikeli madde
Paketleme Grubu III Az tehlikeli madde anlamına gelmektedir.